گزارش خبرنگاران-2، ظرفیت های الفبای فارسی در آسیای مرکزی: ظهور الفبای نیاکان در تاجیکستان

به گزارش سارا نوشت، درحالی که الفبای نیاکان یک ابزار برای دست یابی به میراث کهن و غنی تاجیک ها محسوب می شود، بازتولید قدرت مخالفینِ اسلام گرا و ملی گرای دولت مانع از آن شده است که تصمیمی جدی در این باره در تاجیکستان اتخاذ شود.

گزارش خبرنگاران-2، ظرفیت های الفبای فارسی در آسیای مرکزی: ظهور الفبای نیاکان در تاجیکستان

به گزارش گروه بین الملل سارا نوشت، با تفوق اتحاد جماهیر شوروی بر مناطق تاجیک نشین آسیای مرکزی، سیاست های روسی سازی با موضوع قطع ارتباط فرهنگی با مردم ایران و افغانستان، مقابله با ملی گرایی قومی (که می توانست منجر به انقلاب، استقلال و ارائه درخواست های ملی گرایانه قومی شود)، تشدید دین زدایی (از طریق قطع ارتباط مردم با متون دینی و توسعه آموزش و ترویج متون غیردینی)، و نهایتاً توسعه سبک زندگی روسی برای وابستگی هرچه بیشتر مردم این منطقه به مسکو صورت گرفت.

با این حال اگرچه این امر با موفقیت های چشم گیری در تاجیکستان روبرو شد، اما به هر ترتیب نتوانست آن گونه که سران حزب کمونیست فکر می کردند، موجب از میان رفتن این پیوندها شود.

در آخرین سال های عمر اتحاد جماهیر شوروی (اواخر دهه 1980) که هم زمان با اجرای سیاست های گلاس نوست و پروسترویکا گورباچف بود، بازگشت الفبا نیز در کنار دیگر امتیازات قومی و فرهنگی ارائه شده به جمهوری ها مد نظر قرار گرفت.

در همین دوره زمانی که نخستین پیروزی ملی گرایانه تاجیک ها مقابل شوروی با تصویب قانون زبان مطرح شد، زمینه های ظهور الفبای نیاکان (فارسی) نیز پدید آمد. در این قانون زبان تاجیکی و فارسی معادل گرفته شده بود. طبیعتاً با معادل دانستن تاجیکی و فارسی، شرایط برای ظهور الفبای فارسی که امروزه به الفبای نیاکان مشهور است، فراهم می آمد.

پس از فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان با ظهور موج گسترده احیاء فرهنگی و مذهبی تاجیک ها، انتظار آن می رفت که الفبای فارسی نیز در کنار جریان رسمی شدن زبان فارسی- تاجیکی، رسمی شود. با این حال، وقوع جنگ داخلی در این کشور تمام این مسائل را تحت الشعاع قرار داد.

به ویژه پس از پیروزی اولیه نیروهای کمونیست جبهه خلق، در سال 1994 دولت امامعلی رحمان نخستین اقدام را در این راستا با حذف بخش فارسی در قانون اساسی این کشور صورت داد. از این پس زبان تاجیکی مجزای از زبان فارسی در تاجیکستان پنداشته شد. در آن دوره بنا به دلایل دیگری نیز امکان رشد الفبای فارسی وجود نداشت.

نخست آن که تاجیکستان درگیر یک جنگ خونین بود که ده ها هزار کشته و صدها هزار آواره بر جای گذاشته بود. در چنین وضعیتی که بقای انسان ها اولویت نخست همه بود و کشور در آتش جنگ و آشوب و کشتار می سوخت، اساسا فضایی برای این موضوع وجود نداشت.

لذا، اقدام مجلس خودخوانده آن زمان و دولتی که نیروهای جبهه خلق بر روی کار آورده بودند نیز، محلی از اعراب نداشت. از سوی دیگر نیز، نیروهای نزدیک به جبهه خلق و دولت به رهبری امامعلی رحمان اف که بازماندگان حزب کمونیست بودند، به خوبی آگاه بودند که مخالفین آن ها در سه دسته کلی و مهم جای می گیرند. اولین و مهم ترین گروه، اسلام گرایانِ تاجیک که خواستار توسعه پیوندهای خود با ایران و افغانستان بودند.

دومین گروه نیز ملی گرایان بدخشانی بودند و سومین گروه، نیروهای دموکرات. لذا، هر گونه اقدامی در رسمیت بخشی به زبان فارسی و الفبای آن، که در میان برخی روشنفکران حوزه شوروی سابق در کنار زبان عربی به زبان مسلمانی نیز معروف است، می توانست بازتولید قدرت این گروه های مخالفین را در پی داشته باشد. لذا شاهد آن بودیم که حتی پس از امضای سازشنامه صلح نیز، به دلیل همین موضوع، دولت تاجیکستان هیچگاه تمایل و اقدامی عملی برای این موضوع نشان نداد.

با این حال، گریزی از الفبای فارسی که از این پس در تاجیکستان همه آن را به الفبای نیاکان می خواندند، وجود نداشت. پیشینه، فرهنگ و تاریخ تاجیک ها به این الفبا نگارش شده و چهره های ادبی جهانی همچون رودکی، اشعار خود را با این الفبا نوشته بودند. دسترسی به این میراث به جز از طریق الفبای نیاکان مقدور نبود. از این منظر، با فشارهای نخبگان و نگرش های مردم، دولت به مرور زمان زمینه مانور اندکی برای الفبای نیاکان فراهم آورد.

در این بازه، تلاش هایی برای چاپ کتب با الفبای فارسی در تاجیکستان صورت گرفت، برخی دوره های آموزشی برای بچه ها و نوجوانان برگزار شد و مراکز ایرانی همچون بنیاد سعدی نیز اقداماتی در برگزاری دوره های مختلف و برنامه هایی در این راستا برگزار کردند. پس از آن نیز در پایه های 7 و 8 مدارس این کشور، به دانش آموزان الفبای نیاکان را آموزش دادند. با این حال، همچنان مسیری طولانی برای ترویج و همه گیر شدن این الفبا در تاجیکستان وجود دارد.

با این وجود، در حالی که کشورهای آسیای مرکزی همچون قزاقستان، استراتژی منسجم و منظمی را برای تغییر الفبای خود از سیریلیک به لاتین آغاز کرده اند و اقدامات گسترده ای را در این زمینه انجام داده اند، اما در تاجیکستان همچنان تمایلی برای این موضوع مشاهده نمی شود.

وزیر آموزش و پرورش تاجیکستان اخیر در نشستی مطبوعاتی ادعا کرده بود فعلا ضرورتی در تاجیکستان برای گذر از الفبای سیریلیک به الفبای فارسی (نیاکان) مشاهده نمی شود. البته وی همچنین تاکید کرده همچنان دستور و یا حکمی نیز در این زمینه به آن ها ابلاغ نشده است.

روشنفکران و متفکرین تاجیک بر این عقیده اند که بازگشت به الفبای نیاکان می تواند ضمن هویت بخشی بیشتر و بهتر به تاجیک ها، دسترسی آن ها به ادبیات کهن و دیرینه خود را نیز فراهم آورد.

منبع: خبرگزاری تسنیم

به "گزارش خبرنگاران-2، ظرفیت های الفبای فارسی در آسیای مرکزی: ظهور الفبای نیاکان در تاجیکستان" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "گزارش خبرنگاران-2، ظرفیت های الفبای فارسی در آسیای مرکزی: ظهور الفبای نیاکان در تاجیکستان"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید