اسحاق نیوتون؛ کیمیاگری در جستجوی خداوند - سارا نوشت

به گزارش سارا نوشت، خبرنگاران | میل شدید نیوتون به یادگیری بسیار فراتر از چیزی بود که ما آن را امروزه علم می نامیم. او بخش عظیمی از زمان خود را به مطالعه درباره کیمیاگری و الهیات اختصاص می داد تا فیزیک. نیوتون دنیا را تجلی قدرت لایتناهی خداوند می دید و علم دروازه ورود به فکر خداوند بود. علم مجذوب کننده تر نمی شد اگر دانشجویان می دانستند خلاقیت علمی از خلاء به وجود نمی آید و علم رابطه عمیقی با فلسفه و مذهب دارد؟

به گزارش سارا نوشت ، فکر کردن به نامی تاثیرگذارتر از نام اسحاق نیوتون در عالم علم سخت است. بدون شک آلبرت انیشتین، نیلز بور، ورنر هایزنبرگ، چارلز داروین، ماری کوری همگی دانشمندان خارق العاده ای هستند و استحقاق جاودانگی نامشان را دارند، اما چیزی که نیوتون را منحصربفرد می نماید این است که علم او مانند علم داروین، علمی است که می توانیم آن را در زندگی روزمره مان درک کنیم، برخلاف قلمروی اتم ها (فیزیک کوآنتوم) که از آن بسیار دوریم یا قلمروی سرعت که توان درک مستقیم آن را نداریم (نظریه نسبیت).

اسحاق نیوتون قوانین مکانیک و قانون دنیای گرانش را تدوین کرد، قوانینی که ما از آن ها برای توصیف بسیاری از پدیده هایی که تجربه می کنیم استفاده می کنیم، از افتادن سیب ها و پرواز موشک ها به مریخ تا رنگ های رنگین کمان. نیوتون به عنوان پاداش، تلسکوپ بازتابی را نیز اختراع کرد که به لطف آن وسعت دید ما نسبت به دنیا توسعه یافت و البته به همراه گوتفرید ویلهلم لایبنیتز، حسابان (حساب دیفرانسیل و انتگرال) را اختراع کرد که بدون آن فیزیک و مهندسی وجود نداشت.

اسحاق نیوتونِ مرموز

به یاد دارم در حضور یکی از دوستانم نیوتون را ستایش می کردم. او که مخالف بود در جواب گفت: بله علم خوب است، اما عجب آدم مرموزی! او هیچ دوستی نداشت، هیچ وقت ازدواج نکرد، حتی رابطه ای هم نداشت. من به میزان تو نمی توانم شیفته این مرد باشم.

برای علاقمند شدن به خلق و خویِ عجیب نیوتون باید از علم فراتر بروید، باید کلیت وجود او را ببینید، باید به انگلستانِ دهه 1660 رجوع کنید، زمانی که نیوتونِ 23 ساله دو سال از عمرش را در مزرعه مادرش در وولس تورپ گذراند تا از شیوع طاعونی که به جان کمریج افتاده بود در امان بماند. درست این زمان بود که نیوتون به سرعت در علم پیشرفت کرد و زمینه ظهور علم مکانیک و گرانش را فراهم کرد و آغاز به آنالیز روش های دیگرِ دانستن کرد که مکمل علم او باشند.

اسحاق نیوتونِ عارف

تمرکز روی علم نیوتون به منظور درک خودِ نیوتون ما را به جایی نمی رساند. میل شدید او به یادگیری بسیار فراتر از چیزی بود که ما امروزه علم می نامیم. او بخش عظیمی از وقت خود را به مطالعه درباره کیمیاگری و الهیات و پرداختن به پرسش های ناشناخته ای اختصاص داد که از دگرسانیِ عناصر تا گاه شناسیِ انجیلی و ماهیت تثلیثِ مسیحی متغیر بودند.

اگرچه ما به درستی در مدارس می آموزیم فیزیک نیوتونی الگوی عقلانیتِ محض است، با نادیده انگاشتنِ نقش پررنگ و بااهمیت خداوند در دنیا هستی به یاد و خاطره نیوتون بی احترامی نموده ایم. شاید درست باشد که برای درک دستاورد های علمی نیوتون می توانیم جنبه متافیزیکی ترِ شخصیت او را نادیده بگیریم، اما این فقط نیمی از داستان است، چون نیوتون دنیا را تجلی قدرت لایتناهی خداوند می دانست. اغراق نیست اگر بگوییم زندگی او جستجوی دیرینه خدا بود، جستجو برای همدلی با هوش الهی که نیوتون باور داشت موهبتِ زیبایی و نظمِ آشکار در طبیعت را به عالم بخشیده است. علم او محصول این باور بود، حالتی از عرفان عقلانی او، پلی میان انسان و عالم الهیات.

به آسانی می توان تاثیر کیمیاگری و الهیات را در نوشته های نیوتون یافت. برای نمونه، نیوتون در جلد سوم از کتاب اصول ریاضی فلسفه طبیعی، کتابی که توضیحِ قانون دنیای گرانش و مکانیک نوینِ نیوتون است درباره زایش، تباهی و بازآفرینی ماده کیهانی حدس می نماید. نگاهِ پرشور و شعفِ نیوتون به بازگردانی ماده به وسیله ستاره ها، ستاره های دنباله دار و سیارات، علم مکانیکی و اکتشافات کیمیاگری او را با هم می آمیزد. گرانش، متحدنماینده بزرگ، تجلی فیزیکی خداوند در دنیا هستی، تغیر هماهنگ شده و دگرگونی در سراسر دنیا هستی:

بخاراتِ برآمده از خورشید، ستاره های ثابت و دنباله ستاره ها بالاخره با جو سیارات به وسیله گرانشِ خودشان برخورد نموده و سقوط می نمایند و در آنجا تقطیر شده و به آب و ارواح مرطوب تبدیل می شوند و از آنجا با گرمای کم به تدریج به شکل نمک، سولفور و نشانه ای خفیف و گل و رس و ماسه و سنگ و مرجان و مواد زمینی دیگر تبدیل می شوند.

توصیف نیوتون از جزر و مد دائمِ ماده کیهانی بیانگر نگاه بنیانی و کیمیایی او به دنیا است. ستاره های دنباله دارِ سرگردان پیغام آورانِ مسئول انتقالِ مواد از ستاره ها به سیاره ها هستند، جایی که دستخوش تبدیل های شیمیایی به مواد پشتیبانِ حیات می شوند. بخاراتِ ستاره سان و وابسته به ستاره های دنباله دار با دمای پایین (اشاره به سوختن آهسته در آزمایشات کیمیایی) مواد زمینی فراوری می نماید. نگاهِ الهام گرفته از کیمیاگریِ نیوتون به دنیاِ ماشینی بیانگر این است که امکانِ وجودِ حیات در جایی دیگر علمی است.

نیوتون خداوند را عاملی ضروری در دنیا هستی می دانست. او در انتها ضمیمۀ کتاب اصول چنین گفته است:

این منظومه زیبای خورشید، سیارات و ستاره های دنباله دار، تنها می تواند از تدبیر و تسلط موجودی هوشمند و قدرتمند سرچشمه بگیرد ... ضرورت کور متافیزیکی که بدون تردید همواره و همه جا یکسان است توان فراوری چیز های متنوع را ندارد. آن همه تنوع پدیده های طبیعیِ متناسب با زمان ها و مکان های مختلف، برآمده از چیزی نیست جز اندیشه ها و اراده موجودی که ضرورتاً وجود دارد.

علم به عنوان دروازه ورود به فکر خداوند

دنیا ایزاک نیوتون محصول هوش الهی بود و حتی بیشتر از آن صحنه ای بود که این هوش به طور مدام در آن عمل می نماید. از دید نیوتون، علم دروازه ورود به فکر خداوند بود، پلی میان انسان ها و عالم الهیات. جای تعجب نیست که اقتصاددان و مورخ بزرگ ایده ها جان مینارد کینز نوشته است: نیوتون نخستین آدم عصر خرد نبود بلکه آخرین آدم عصر جادوگران بود ... چرا او را جادوگر می نامم؟ چون او تمام هستی و هرآنچه در آن است را معما می بیند، رازی که می توان با تفکر محض درباره شواهد یا سرنخ های عارفانه خاص پرده از آن برداشت ...

نیوتون که برای خیلی از ما معرف یک فکر صرفا علمی است، در واقع یک عارف عقلانی بود، کسی که باور داشت علم شبیه یک عمل روحانی است؛ چیزی شبیه دیدار با فکر پروردگار.

حالا می پرسم: درس فیزیک از پایه دبیرستان به بعد مجذوب کننده تر نمیشد اگر دانش آموزان و دانشجویان می آموختند خلاقیت علمی از خلاء به وجود نمی آید و علم رابطه عمیقی با فلسفه و مذهب دارد؟ البته هر داستانی فرق دارد، اما افزودن این ابعادِ اضافه به داستان، علم را انسانی نموده و آن را گیراتر و دست یافتنی تر می نماید. معادله ها ضرورت دارند، اما انسان را نمی سازند.

منبع: Bigthink

مترجم: زهرا ذوالقدر