فرونشست زمین در 18 استان، جمعیت 20 میلیونی ساکن در زون های فرونشست - سارا نوشت

به گزارش سارا نوشت، دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی با بیان اینکه نزدیک به حدود 20 میلیون نفر از جمعیت شهری در زون های فرونشستی با نرخ های متفاوت واقع شدند، گفت: آنالیز هایی که به صورت کشوری صورت گرفته نشان داده می گردد که از 31 استان در 18 استان شاهد رخداد فرونشست هستیم.

دکتر علی بیت الهی در گفت وگو با سارا نوشت، درباره فرونشست زمین و چالش هایی که ایجاد نموده است، اظهار کرد: به فرونشست زمین در بازه زمانی اواخر دهه 70 تا به حال که نگاه می کنیم تفاوتی در زمینه آشنایی افراد با آن احساس می گردد. حالا موضوع فرونشست زمین به دفعات مطرح می گردد و روی میز مسئولین آمده است؛ در حالی که پیش از این به این طریق نبود. البته از این نظر که آیا اقدامی برای کاهش این پدیده اجرا شده یا خیر؟ باید گفت که این شرایط تفاوتی با بیست و چند سال قبل ندارد و اقدام چشمگیرانه یا قابل ملاحظه ای در این خصوص انجام نشده است.

وی گفت: در سال 1965 دشت توکیو در ژاپن حدود 12 سانتی متر فرونشست داشت؛ اما حالا این اندازه به کمتر از یک سانتی متر رسیده است؛ چرا که در مقابله با توسعه این پدیده سیاست هایی اتخاذ شده و به طور جدی موضوع فرونشست زمین را دنبال کردند.

دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی اظهار کرد: متأسفانه اتخاذ سیاست هایی برای مقابله با فرونشست در کشور ما شروع نشده و اقدام خاص و قابل لمسی صورت نگرفته است. بر همین اساس با ادامه فرایند خشکسالی، کمبود نزولات جوی، احتیاج آبی اراضی کشاورزی و سیستم های غلط آبیاری که موجب هدر رفت زیاد آب می گردد، فشار روی سفره های آب زیرزمینی بیشتر شده است. این فشار به این معنی است که آب زیادی از آب های زیرزمینی که محدود هم هستند برداشته می گردد و سطح آب زیرزمینی بیشتر از پیش پایین می آید. اینگونه فرونشست زمین توسعه بیشتری پیدا نموده و این پدیده اخیرا به بروز و ظهور عوارض خطرناک خود نیز نزدیک شده است.

وی ادامه داد: منظور از عوارض خطرناک وجود چاله ها و شکاف هایی است که به صورت ناگهانی در امتداد جاده ها، محدوده شهرها، در مراکز زیرساختی و مهم ایجاد می گردد که نمونه های شاخص آن را در شهرهای مختلف زیاد دیدیم. اخیرا در رسانه ها درباره ترک خوردگی متعدد ساختمان ها در شهر اصفهان و شهرک های اطراف آن و زیرساخت های مهم این شهر بسیار صحبت شده است. این امر به دلیل کمبود آب، به دلیل خشک شدن زاینده رود و کاشت برنج است که در اطراف زاینده رود اتفاق می افتد و آب زیادی از این طریق هدر می رود.

بیت الهی اظهار کرد: در بیش از 600 دشت در گستره کشور فرونشست زمین در حال رخ دادن است و شرایط تعدادی از آن ها به یک حالت فوق بحرانی رسیده است، به طوری که در بعضی از این منطقه ها ممنوعیت حفر چاه اعمال شده و در بعضی از دشت ها هم فقط برای تأمین آب شرب مجوز حفر داده می گردد. همه موارد ذکر شده بر زندگی اجتماعی و مالی مردم و روی کشاورزی و امنیت غذایی کشور تاثیر دارد و فرونشست به حد بحرانی رسیده است.

وی در مورد حساسیت پدیده فرونشست و دلیل اهمیت ویژه آن گفت: حساسیت فرونشست را فقط نباید از دریچه خود خطر و آسیب های ناشی از آن نگاه کنیم. اهمیت این موضوع صرفا به این دلیل نیست که حوادث تلخ اتفاق می افتد یا خودرویی داخل چاله فرو می رود؛ چرا که این ها تنها از ابعاد کوچک فرونشست زمین است. از مهم ترین و دیگر آثار فرونشست از بین رفتن دشت ها و از بین رفتن کشاورزی است. اگر فرونشست به صورت ریشه ای و با فرایندی پیوسته دنبال نگردد، این نگرانی را داریم که به مرحله ای برگشت ناپذیر برسد.

دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی در مورد اینکه چه استان هایی به صورت جدی با موضوع فرونشست رو به رو هستند، اظهار کرد: در استان های مختلفی فرونشست را که پیگیری کردیم، نشان داده شد که چندین استان با مشکل فرونشست زمین و آثار آن روبرو شدند. از این نظرها استان های مختلفی درگیر هستند که استان هایی مثل خراسان رضوی، اصفهان، تهران و کرمان بسیار در معرض خطر قرار دارند. بعلاوه چندین شهر از این استان ها در زون خطر فرونشست قرار دارند. به نظر می آید با توجه به نوع توسعه فرونشست نزدیک به حدود 20 میلیون نفر از جمعیت شهری در زون های فرونشستی با نرخ های متفاوت واقع شدند. این مسئله مهمی است که باید به آن توجه کرد. 20 میلیون نفر عدد زیادی است و می توان گفت که حدود یک چهارم کشور در این زون ها واقع شده است.

وی گفت: آنالیز هایی که به صورت کشوری صورت گرفته نشان داده می گردد که از 31 استان در 18 استان شاهد رخداد فرونشست هستیم. بعلاوه زمین های 31 شهر از استان اصفهان، 30شهر از تهران، 25 شهر از استان کرمان و 24 شهر از استان خراسان رضوی دچار فرونشست شدند. در استان های البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی و... این فرونشست ها مشاهده می گردد. یکی از نکات دیگر مهم این پدیده این است که روی این زون ها ساختمان هایی با بنای خشت و گل در محیط های روستایی و اماکن باستانی و فرهنگی واقع شده است که در اثر فرونشست زمین دچار شکاف و ترک می شوند. ترک خوردگی موجب نامقاوم شدن ساختمان ها شده و زلزله هایی با قدرت میانه نیز ممکن است موجب تخریب این ساختمان ها گردد.

بیت الهی گفت: فرونشست وسعت زیادی را دارد و کل کشور را در بر گرفته است و در مقایسه این پدیده با زلزله که فقط حالت مخربی را در یک نقطه ایجاد می نماید، متوجه گسترده بودن این پدیده می شویم. بعلاوه فرونشست هر روز و به طور تدریجی و مستمر ادامه پیدا می نماید. بنابراین این اثرات به ویژه از نظر مالی حتی عمیق تر از زمین لرزه خواهد بود.

وی گفت: دلیل این پدیده کاهش سطح آب زیرزمینی است. در این حالت سطح آب درون زمین پایین آمده و حالتی کششی به پایین سطح زمین ایجاد می گردد. پس بهتر است حفر چاه های آب بلا انقطاع محدود گردد که البته بعضی از این ها هم چاه هایی هستند که غیر قانونی حفر شدند. در زمینه کشاورزی نیز همینطور است، سیستم آبیاری غلط است. اگر سیستم آبیاری درست باشد این حجم از آب برای کشاورزی احتیاج نمی گردد. در این خصوص وزارت جهاد کشاورزی باید تشویق کند که کشاورزی بر اساس مبانی علمی و نوین توسعه پیدا کند. همینطور از نظر کشت محصولات که آب زیادی احتیاج دارند در زون های فرونشست اصلا نباید مجوز کشت داده گردد. اگر این محدودیت ها انجام گردد، مطمئنا نتیجه خواهیم گرفت.