رسانه ها به سمت ادبیات کوچه بازاری رفته اند - سارا نوشت

به گزارش سارا نوشت، خبرنگاران آنلاین:یک روزنامه نگار باسابقه درباره ادبیات رایج در رسانه های کشور هشدار داد: با وجود شبکه های اجتماعی، کار رسانه ها خیلی سخت تر شده است. رسانه ها در حال رفتن به سمت عامیانه حرف زدن و فرهنگ کوچه هستند و بازگرداندن آنها به زبان مرجع کار دشواری است.

بیژن نفیسی در گفت وگویی با ایسنا درباره وضعیت این روزهای ادبیات فارسی (زبان مرجع) در رسانه ها، معتقد است: مسئله ادبیات در رسانه مسئله تازه ای نیست و همواره سال ها بر روی آن بحث بوده است. از زمانی که اولین رسانه های چاپی در ایران آغاز به کار کردند، مثل عصر قاجار و بعد رادیو و تلویزیون، همواره این بحث بوده که ادبیاتی که در رسانه ها به کار می رود، چگونه باید باشد.

این روزنامه نگار پیشکسوت ادامه داد: پیش از این رسانه ها از اساتیدی دعوت می کردند که بیایند و خطمشی این گفتارها و نوشتارها را معین نمایند. سال ها پیش گروه های ویراستاری تشکیل می شد که اخبار همه یک دست باشد. حتی ایسنا جزوه ای را آماده کرد که رسم الخط چگونه باشد و چگونه رعایت گردد. اینها کوشش هایی بود که سال های سال در این زمینه انجام می شد. منتهی ما دو مقوله در بحث رسانه داریم؛ در خبرنویسی و گزارش نویسی سبک خاصی داریم مثل هرم وارونه و امثال آن که رسانه ها روی آن عمل می نمایند و در واقع همان شیوه های سبک نگارشی است. اما بحثی که ما مد نظر داریم، استفاده از واژه هاست؛ این که برای مثال جمله ها باید فعل و فاعل داشته باشند. در این مباحث معتقدیم تیتر باید فعل و فاعل داشته باشد اما خیلی از تیترهایی که می بینیم فعل ندارد، در حالی که اگر فعل نداشته باشد، تیتر حالت شعاری پیدا می نماید و آن قاطعیت را نشان نمی دهد؛ البته مقداری روی این قضیه سلیقه ها و نظرهای مختلفی وجود دارد. ضمن این که رسانه به طرز عجیبی تحت تاثیر فضای مجازی قرار گرفته است و فضای مجازی هم هیچ کدام از این قید و بندها را رعایت نمی نماید. در حقیقت عینا زبان محاوره و آن چیزی که در سطح جامعه می بینیم، مکتوب و یا به صورت ضبطی به وسیله رسانه ها در اختیار مردم قرار داده می گردد؛ در حالی که کار رسانه به این سادگی نیست.

این مدرس دانشگاه در ادامه صحبت هایش گفت: به هر حال در رسانه های رسمی ما، جایی که می خواهیم از آن طریق شرایط را به گونه ای منطبق کنیم که اثر خودش را در کل جامعه بگذارد، مثل رادیو، تلویزیون، مطبوعات و خبرگزاری های رسمی کشور، حدالامکان باید از ضوابط و واژه هایی استفاده کنیم که در سطح جامعه قابل درک و فهم است. لغت نامه و مترادفی که برای بعضی واژه های سخت معرفی شده است به این دلیل است که متن برای خواننده و مخاطب و در مجموع مخاطب، قابل درک و فهم باشد. این یکی از مسائلی است که در کار رسانه داریم و بعضا از اصطلاحات غیرمعمولی استفاده می نمایند که برای مخاطب قابل فهم نیست.

این روزنامه نگار پیشکسوت در ادامه گفت: اگر هر رسانه ای برای خود خط و ربطی معین کند باز هم تفاوتی ایجاد می گردد. شاید به وسیله یک فرهنگستان و متولی که بتواند رسم الخط معینی را معین کند، می توانیم استفاده درست تری از این قضایا داشته باشیم. پیشرفت دنیای امروز به قدری سریع است که شما نمی توانید برای اصطلاحات آن معادل سازی کنید. این هم یکی از مسائل است که ما با آن روبرو هستیم. این که دستور زبان را چگونه رعایت کنیم. همه اینها مساله است و ما باید دستورالعمل یک دستی داشته باشیم که الان در رسانه ها وجود ندارد و هر کدام از رسانه ها تشخیص خودشان را دارند. برای نمونه در خبری که آقای رئیس جمهور یا یکی از وزرا صحبتی نموده اند، هر کدام از رسانه ها با شیوه متفاوت آن را تنظیم نموده اند؛ به عنوان مثال نقطه ویرگول ها معین نیستند و هر رسانه ای به شیوه خودش خبر نقل قول را نگارش نموده است و دستورالعمل معین مدونی در این زمینه وجود ندارد.

بیژن نفیسی گفت: شیوه های نگارش که این روزها گمگشته ادبیات رسانه هاست، پیش از این در دوران تحصیلات ابتدایی و متوسطه خوانده شده است، اما بعد در عمل می بینیم که سیستم های دانشگاهی مان زیاد به این قضیه توجهی نمی نمایند. شما حتی می بینید غیر از دانشکده ادبیات فارسی که تخصصی است، حتی در رشته رسانه که بسیار مرتبط با ادبیات فارسی است، هیچ واحدی در دانشگاه در زمینه درست نویسی عملا نمی بینیم. حتی در دوره های کارشناسی و یا پایین تر دستورالعمل معین و کتابی در زمینه درست نویسی در دانشگاه ها نمی بینیم.

او با تایید این که قبح اشتباهات در رسانه ها ریخته شده است، گفت: جدیدا کتابی از نویسنده فارسی زبان ما چاپ شده که معینه آن این است که تعمدا اقدام به غلط نویسی نموده و این کتاب در جامعه پرفروش شده است. اکثر واژه های کلیدی در این کتاب عمدا غلط نوشته شده است. این کتاب اجازه چاپ داشته و از آن استقبال هم شده است. وقتی ما چنین بدعت هایی می گذاریم قبح این اشتباهات هم ریخته می گردد. البته در کشور فرانسه هم کتابی بدون نتیجه و بی سرو ته نوشته شده بود. یک سری لغات غیر متداول و سخت را به کار برده بود که به عنوان یک کتاب روشنفکرانه هواداران زیادی هم پیدا نموده بود. بعد نقدی روی آن نوشته شده بود مبنی بر این که جامعه درکش به این صورت پایین آمده و فکر می نماید اگر چیزی را نمی فهمد، خیلی روشنفکرانه است. یک سری باورها به این صورت در حال شکل گیری است که اگر جایی یکسری لغات سخت به کار ببریم نشان دهنده سواد ماست؛ در حالی که هنر این است که ما بتوانیم این ادبیات را به لغات ساده و قابل فهم تبدیل کنیم تا همه بفهمند. راز ماندگاری حافظ و سعدی هم در همین است. در عین حال کتاب های هم زمان با دوره های سعدی و حافظ را هم داریم که پیچیده و سخت است و شما متوجه آن نمی شوید.

نفیسی در انتها گفت: احتیاج هست با یاری خود رسانه ها، متولی برای این کار شکل بگیرد که بنیاد یک دستورالعمل و رسم الخط کلی به ترویج گذاشته گردد. آن هم توسط کسانی که صلاحیت آن را دارند. بر این اساس دستورالعملی تدوین گردد و در اختیار رسانه ها گذاشته گردد که ما به تدریج پایه منظمی را بگذاریم تا در چند سال بعد نتیجه مطلوبی از آن بگیریم. کما این که با وجود شبکه های اجتماعی کار ما خیلی سخت تر شده است. رسانه ها به سمت عامیانه حرف زدن و فرهنگ کوچه رفته اند.